İş hukuku, işçinin hakları, çalışma şartları, işçi ücretleri, işçi sendikaları ve işçi-işveren arasındaki ilişki ile ilgili konuları inceleyen hukuk dalıdır. İş hukuku bütün çalışanları ve bütün ilişkileri değil sadece statüsünde iş görenleri ve ücret ödeyenleri ilgilendirmektedir. Çalışma ilişkilerinde amaç zayıf taraf olan işçiyi korumaktır. İş-işveren-devlet arasındaki ilişkiye iş hukuku denir. İşçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıklar kural olarak iş mahkemelerinde görülmektedir. Fakat iş mahkemelerinin bulunmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemelerinde görülmektedir.
İşyeri Nedir?
İşyeri, işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan veya olmayan unsurlar için işçilerin birlikte örgütlendiği birime işyeri denir. İşyeri, işyerine bağlı yerler eklentiler ve araçlar ile oluşturulan iş organizasyonu kapsamında bir bütündür. İşin niteliği ve yürütümü bakımından işyerine bağlı olan yerler aynı işyerinden sayılacaktır. Fakat hukuki bağlılık ortadan kalktığı anda aynı işyeri olmaz.
İşletme Nedir?
İşletme; iktisadi bir amacı gerçekleştirmek için bir girişimciye ait bir veya birden fazla işyerinin örgütlenmesinden oluşan bir birimdir. İşletme iktisadi amaca yöneliktir. İş hukuku bakımından sadece birden fazla işyerinden oluşan işletmeler işletme sayılmaktadır.
İş Hukukunun Özellikleri
İş hukukunun en temel özellikleri 4 tanedir. Bunlar;
- İşçinin korunması
- Sözleşme serbestisinin sınırlanması
- Yararlılık ve işçi lehine yorum ilkesi
- Kendi kendine yardım ilkesi
İş Hukukunun Kaynakları
İş hukukunun kaynakları Ulusal kaynaklar ve Uluslararası kaynaklar olarak iki başlık altında incelenir. Bunlar şöyledir;
Ulusal Kaynaklar
- Anayasa
- Kanunlar
- Tüzük ve Yönetmelikler
- Bakanlar kurulu kararları, genelgeler, tebliğler
- Örf ve adet kuralları
- Yüksek mahkeme kararları ve öğreti
- İş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri
- İş yeri iç yönetmelikleri ve işveren talimatları
- İş sözleşmesi hükmü haline gelmiş iş yeri uygulamaları
Uluslararası Kaynaklar
- 2 taraflı iş gücü sevki sözleşmeleri
- Avrupa konseyi ve İLO tarafından hazırlanıp ülkelerin onayına sunulan çok taraflı çalışma sözleşmeleri
İş Hukukunun Kapsamı
İş sözleşmesine göre çalışanlar İş Kanunu kapsamına girmektedirler. İş hukuku, bütün işyerlerine bu işyerlerinin işverenleri ile işveren vekillerine ve işçilerine, faaliyet konularına bakılmaksızın uygulanır.
İş Hukukunun Temel Kavramları
İş hukukunun temel kavramları 5 tanedir. Bunlar;
- İşçi benzerleri
- İşveren
- İşveren vekili
- Alt işveren (taşeron)
- İşyeri/işletme
İş Sözleşmesi Nedir?
Bir iş sözleşmesine göre çalışan gerçek kişiye işçi denir. İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi olmayan kurum ve kuruluşlardır. İş sözleşmesi, bir tarafın iş görmeyi kabul ettiği, diğer tarafın da ücret ödemeyi kabul etmesi sonucu ortaya çıkan sözleşmedir. İş sözleşmesine diğer sözleşmelerden ayıran 4 temel unsur bulunmaktadır. Bunlar:
- Ücret
- İş/çalışma
- Bağımlılık
İş Sözleşmesinin Özellikleri Nelerdir?
İş sözleşmesi belirli veya belirsiz bir süre içerisinde işçi ve işverene hak ve borçlar yükleyen, taraflar arasında kişisel ilişkiler kuran, iki taraflı ve sürekli borç ilişkisi doğuran bir özel hukuk sözleşmesidir. Burada işçinin kişiliği ön planda tutulur.
İş Sözleşmesinin Unsurları Nelerdir?
Bir iş sözleşmesinin 3 temel unsuru vardır. Bunlar:
- Bir işin görülmesi
- Bir işin ücret karşılığında görülmesi
- Bağımlılık ilişkisi
Sözleşme Türünü ve Çalışma Biçimini Belirleme Serbestisi
Taraflar iş sözleşmesini, kanun hükümleriyle getirilen sınırlamalar saklı kalmak şartıyla, ihtiyaçlarına uygun türde düzenleyebilirler. Bu bağlamda sözleşmenin süresi esas alınarak belirli veya belirsiz süreli sözleşme kurulabileceği gibi deneme süresi kararlaştırılmasına bağlı olarak deneme süreli iş sözleşmesi de kurabilirler.
