İrtikap suçu Türk Ceza kanununun 250. Maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, görevinin sağladığı nüfuzu kötüye kullanmak suretiyle kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi içba eden kamu görevlisi beş yıldan on yıla kadar habip cezası ile cezalandırılır.
Görevinin sağladığı güveni kötüye kullanmak suretiyle gerçekleştirdiği hileli davranışlarla, kendisine veya başkasına yarar sağlanmasına veya bu yolda vaatte bulunulmasına bir kimseyi ikna eden kamu görevlisi, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu fıkrada belirtilen suçun kişinin hatasından yararlanarak işlenmiş olması halinde bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına karar verilmektedir.
İrtikap Suçu Nedir ?
İrtikap suçu, kamu görevlisinin sahip olduğu konumdan meşru olmayan bir biçimde yararlanarak, kamu idaresiyle ilişkisi olanlardan haksız yarar sağlamasıdır. İrtikap suçu kamu görevlisi tarafından üç şekilde işlenebilmektedir. Kamu görevlisi irtikap suçunu zorlama(icbar), hatadan yararlanarak ve ikna ile işleyebilmektedir.
İrtikap suçu Türk Ceza Kanununda kamu idaresinin güvenilirliğine ve işleyişine karşı suçlar bölümünde düzenlenmiştir.
İrtikap suçunda kamu görevlisi bir yarar sağlamaktadır. Bu yarar bedelsiz de olabilmektedir. Kamu görevlisinin sağladığı yarar alınan bir miktar para olabileceği gibi bir eşyanın veya bir şeyin bedelsiz olarak kullanılması da olabilmektedir.
İrtikap suçunun oluşabilmesi için kamu görevlisinin sağladığı yararın miktarı önemli değildir. Yine bu yararın mağdura iade edilmiş olması da suçun oluşmasını engellememektedir. İrtikap suçunda kamu görevlisi yarar sağlamamış olsa bile yalnızca yarar sağlama vaadi söz konusu olsa dahi irtikap suçu oluşmaktadır.
İrtikap suçunda suçun faili ancak bir kamu görevlisi olabilir. Suçun mağduru ise kendisinden menfaat sağlayan vatandaştır.
İrtikap suçunun zorlama(icbar) suretiyle işlenmesi halinde, kamu görevlisi mağdur vatandaşı kendisine menfaat sağlamaya zorlamaktadır. Kamu görevlisi mağduru kendisine menfaat sağlama yönünde mağdurun iradesini zorlamak sureti ile irtikap suçunu işlemektedir. Örnek verecek olursak, bir polis memurunun haksız kestiği bir trafik cezasını para karşılığında iptal edeceğini beyan etmesi. Bu durumda bu polis memuru haksız kestiği cezayı iptal etmek için vatandaşı kendisine para vermeye zorlamaktadır.
İrtikap suçunun hileli davranışlarla ikna etmek sureti ile işlenmesi halinde, kamu görevlisi mağdur vatandaşı aslında sağlaması gerekmeyen bir yararı sağlaması gerektiğine inandırması şeklinde işlenmektedir. Burada kamu görevlisi mağdur vatandaşı kendisine sağlanmasını istediği yararı yapacağı işin mahiyetinden kaynaklandığına yapına iş gereği bunun bu şekilde olması gerektiğine inandırmaktadır. Burda mağdur suçun faili olan kamu görevlisine sağlayacağı yararın olağan ve meşru olduğuna inandırılmaktadır. Mağdur kamu görevlisinin hileli davranışları neticesinde, sağladığı yararın olağan ve meşru olduğuna inanarak bu yararı sağlamaktadır.
İrtikap suçunun hileli davranışla işlendiği hallere bir örnek verecek olursak, örneğin, bir noterin kendisine gelen vatandaştan yasada belirtilen noterlik işlem ücreti dışında ek ücret istemesi ve vatandaşın da bunu gerçek ücret sanarak ödemesi halinde kamu görevlisi olan noter burada vatandaştan aslında almaması gereken bir ücreti vatandaşı hileli davranışlarla yanıltıp bu ücretin yasal meşru hakkı olduğuna inandırmakta ve bu şekilde yarar sağlamaktadır. Burada irtikap suçu kamu görevlisinin hileli davranışları ile ikna sureti ile işlenmektedir.
İrtikap suçunun hatadan yararlanma sureti ile işlenmesi halinde, kamu görevlisinin herhangi bir talebi olmaksızın vatandaşın kamu görevine, bu görevi nedeni ile yarar sağlaması ve kamu görevlisinin de vatandaşın sağladığı bu yararı kabul etmesi ile işlenmektedir. Burada kamu görevlisi kendisine sağlanan yararın sağlanmaması gerektiğini bildiği halde bu yararı kabul etmektedir. Burada vatandaş bu yararı sağlamadığı takdirde talebinin gerçekleşmeyeceğine inanmış ve bu şekilde iradesinde hata meydana gelmiştir. Kamu görevlisi ise vatandaşın iradesinde hata meydana geldiğini bildiği halde bu durumu görmezden gelmektedir. Burada vatandaşın iradesinin yanılmasında yani yarar sağlamadığı takdirde talebinin kamu görevlisi tarafından yerine getirilmeyeceğine kendiliğinden inanmaktadır. Kamu görevlisinin vatandaşın bu şekilde bir inanca sahip olmasında herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Kamu görevlisinin etkisinin bulunduğu hallerde hatadan yararlanmak sureti ile irtikap suçu oluşmamaktadır. Bu halde zorama(İcbar) sureti ile irtikap suçu oluşmaktadır.
İrtikap suçunun oluşması için kamu görevlisinin yarar sağlamış olması veya yararın vaat edilmiş olması gerekmektedir. Her iki durumun tek başına gerçekleşmiş ise irtikap suçu oluşmuştur.
İrtikap suçu kamu görevlisi tarafından kasten işlenebilen bir suçtur. Bu şu anlama gelmektedir kamu görevlisi bilerek ve isteyerek kasıtlı olarak özgür iradesi ile bu suçu işlemektedir. Bu suçun taksirle işlenmesi mümkün değildir.
İrtikap suçunun yarar vaat edilmek sureti ile işlenmesi halinde vatandaş kamu görevlisine veya kamu görevlisinin istediği üçüncü bir kişiye yarar sağlamayı vaat etmektedir. Yararın vaat edilmesi ile suç oluşmuş olur. Vaat edilen yararın sağlanmış olmasına gerek bulunmamaktadır.
İrtikap suçunda içtima hükümlerinin uygulanabilmesi için failin birden fazla kez irtikap suçunu aynı vatandaşa karşı işlemiş olması gerekmektedir.
İrtikap suçunda etkin pişmanlık hükümleri uygulanamamaktadır. Türk Ceza Kanununda irtikap suçu açısından etkin pişmanlık halleri düzenlenmemiştir.
